Күлтөбе конушу - Улуу Талаанын баалуу руханий, маданий жана тарыхый байлыгы. Археологдор кылымдар бою жердин тереңин казып келишкен. Археологиялык казуулар учурунда табылган эң байыркы монеталар илимпоздорго көп нерседен кабар берет. Тарыхчылардын айтымында, алар Кушан падышалыгынын доорунан башталган - бул биздин замандын II жана III кылымдары. Мындан тышкары, дал ушул Күлтөбеден алынган тыйындар талаадагы соода-сатыктын өзгөчөлүктөрү жөнүндө баяндайт, демек, изилдөөчүлөр ар кайсы тарыхый мезгилдерде аймактын тышкы саясатынын жана коомдук турмушун ийне-жибине чейин биле алышат.
ПАВЕЛ ПЕТРОВ, ТАРЫХЧЫ /ОРУСИЯ/:
- Монеталар белгилүү бир шаар же конуштун тарыхына гана байланыштуу эмес. Алар чоң аймактын, ал тургай мамлекеттин өткөн тарыхынан кабар берет. Ар кандай суроолорду жаратат. Азыркы учурда бул кушан тыйындары конкреттүү түрдө аталган аймакта жүгүртүүдө болгон деп айтуу кыйын. Мүмкүн аларды түштүктөн келген соодагерлер ар кандай товарларды алмаштырганы алып келишкендир. Же аларды жоготуп алышы да мүмкүн. Мындай монеталар Ооганстандын түндүгүндө, Өзбек жеринде, Тажикстан менен Түркмөнстанда чыгарылган. Ал ошол жерде айланып жүргөн. Бул алтын же күмүш эмес, коло тыйындар. Бул чындыгында Казакстандын түштүк эстеликтерине таандык нумизматикалык материал экендигин так айта алам.
Адистердин айтымында, бул нумизматикалык табылгалар Түркестандын эки миң жылдан ашуун тарыхынын ачык күбөсү. Саманид, чагатай банкноттору жана Алтын Ордо доорундагы монеталар Күлтөбеде табылган. Белгилей кетсек, Күлтөбөдөгү казууларды Казакстандын Маданият илим изилдөө институту жүргүзүп жатат.
АНДРЕЙ ХАЗБУЛАТОВ, КАЗАК ИЛИМИЙ-ИЗИЛДӨӨ МАДАНИЙ ИНСТИТУТУНУН БАШКЫ МҮДҮРҮ:
- Күлтөбе конушунун тарыхый объектилерин калыбына келтирүү долбоору Казакстан Республикасынын Биринчи Президенти-Эл Башы Нурсултан Назарбаевдин демилгеси менен 2019-жылдан бери ишке ашырылып келе жатат. Долбоорго ата мекендик алдыңкы илимпоздор, археологдор менен катар чет элдик адистерди тарттык. Биз ЮНЕСКО менен тыгыз алака түздүк. Өнөктөштүктүн алкагында алар аталган долбоордун ишке ашырылышына техникалык көзөмөл жүргүзүшөт. Анткени, Күлтөбе шаарчасы ЮНЕСКОнун Бүткүл дүйнөлүк маданий мурастар тизмесине киргизилген.
Археологдор монеталардан тышкары байыркы цитаделдин дубалдарын жана айкаш жыгачтан жасалган курулушту табышкан. Бул - биздин замандын 2 миңинчи жылдыктарына таандык үй буюмдары, зер буюмдары, карапа жана башка буюмдар болуп саналат. Бул баалуу-байлыктар Казакстандын музейлерине коюлат.
