Өлкөнүн аймагында биринчи жолу түрк тилине которулган Ыйык Куран жана казак тарыхына байланыштуу абдан баалуу маалыматтар Улуу Британиядан табылды. Туманды Альбиондун бир катар шаарларынын китепканаларын жана Улуу Британиянын башкы архивин изилдеген казак окумуштууларынын эмгегинин аркасында элдин өткөн тарыхынын жаңы барактары ачылмакчы. Мисалы, касиеттүү Карим өлкөдө биринчи жолу түрк тилине которулду деп ишенимдүү айтууга болот.
Алмат Абсалыков, кол жазмалар жана сейрек китептер улуттук борборунун башкы серепчиси
– Биз Англиянын Манчестер шаарындагы Джон Райланд атындагы китепканадан Караханиддер дооруна таандык Куранды алып келдик. Ал болжол менен 10-12-кылымда жазылган. Анын өзгөчөлүгү Курандын түрк тилине биринчи котормосу. Ахмад-Заки Вкалиди жана башка чыгыш таануучулардын айтымында, Куран Казакстандын түштүгүндө которулган. Испижабдын жана Аргу деген аймакта.
Окумуштуулар ачарчылык кезден Чыгыш Түркестандан башталып, Гималай тоолорун ашып, Индия аркылуу Түркияга чейин жеткен тар жана тайгак жол тууралуу маалыматтар Тумандуу Альбиондо болуусу мүмкүн деп болжошкон. Үмүт акталып, маалыматтар табылды. Кошумчалай кетсек, “Түркестан, Түркия, Персия, Азербайжан ортосундагы кат алмашуу” деп аталган 50 томдук документтин бир бөлүмү Мустафа Шокайга арналганы белгилүү болду. Бул маалыматтар Британиянын архивдеринде көп жылдар бою жашыруун документтер категориясында болгон.
Гүлсим Бисенова, кол жазмалар жана сейрек китептер улуттук борборунун илимий иштерди уюштуруу бөлүмүнүн алдыңкы серепчиси
– Биз Мустафа Шокай тууралуу баалуу маалыматтарды таптык. Аларды аныктап, ага токтоло турган болсок, Мустафа Шокайдын 1919-жылы Тифлис шаарындагы «Слово» гезитинде жарыяланган макаласы. Анда 1919-жылдагы Түркестандагы саясий жана экономикалык абал тууралуу маалымат камтылган.
Дүйнөнүн экинчи мугалими Абу Насир Аль-Фарабинин жаратылыш таануу темасындагы илимий эмгегинин кол жазмасы Британиянын архивинде экени белгилүү болду. Муну менен катар биринчи чыгыш таануучу жана коомдук ишмер Серали Лапин тууралуу «Антибольшевик» аттуу жашыруун документтин көчүрмөсү табылды. Ата мекендик илимпоздор эми аларды кылдат изилдешет. Белгилей кетсек, мунун баары Улуттук кол жазмалар жана сейрек китептер борборунун адистеринин британиялык кесиптештери менен тыгыз кызматташтыгынын натыйжасы болуп саналат.
Которгон: Илгиз Жамалбеков
