Ата-бабалардын генеалогиялык тамыры кайдан келип чыккан? Казак окумуштуулары казак элинин ата-тегин генетикалык жактан аныктоо ишин колго алды. Аны түзүүгө ата мекендик адистер жигердүү киришти. Заманбап изилдөө технологиялары бүтүндөй улуттардын келип чыгышын аныктап, өткөндүн актай барактарын ачууга мүмкүндүк берет. Тармактын адистери буга чейин аны так кесе айтуу кыйын болгонун белгилешет.
Ерлан Раманкулов, Улуттук биотехнология борборунун башкы мүдүрү
- Тарыхый документтердин аздыгы аны так айтууга мүмкүндүк бербейт. Негизинен санжырага тиешелүү бардык маалыматтар аңыз-уламыш түрүндө оозеки тараган. Чыныгы маалыматтарды билүү үчүн байыркы мезгилдерден баштап, биздин ата-бабаларыбыз менен байланышта болгон өлкөлөрдүн тарыхчыларына кайрылууга туура келет. Бул Кытай, Иран жана Орусия мамлекеттери.
Ошентип, Орто Азиянын жана дүйнөнүн түрк тилдүү элдеринин арасында казак элинин ата-тегинин дүйнөлүк генетикалык картадагы ордун билүү көздөлүп жатат. Ошондой эле, белгилүү бир уруу өкүлдөрү көбүнчө кандай ооруларга тез-тез чалдыкканын генетикалык өзгөчөлүктөн аныктоого болот. Бирок, илимпоздордун айтымында, мындай оорулар азырынча белгисиз.
Жанаргул Дүйсенова, Адам генетикасы лабороториясынын улук илимий кызматкери
- Лазердин жардамы менен фракцияларга жана детекторлорго бөлүп ажыратуу аркылуу биз фараграм түрүнө окшош натыйжаны алабыз. Бул көбүнчө санариптик код менен берилген генетикалык аныктама. Санарип үлгүлөр кийин ар кандай системалар жана программалар менен жакшы иштетилет. Ошентип, биз кандайдыр бир өзгөрүүлөргө учураганын биле алабыз, же кайсы бир уруунун өзгөчөлүктөрүн конкреттүү аныктоого болот.
Илимпоздор алгачкы жыйынтыктары менен бөлүшүүгө даяр. Мисалы, ДНКсын изилдөө аркылуу аргындардын Алтын Ордонун ханы Токтамыштын жакын санаалашы, өзү бий болгон Амир Каракожадан тараганы аныкталды. Бүгүн да ушундай жол менен ар ким өзүнүн ата-тегин жана үй-бүлөлүк санжырасын биле алат.
Которгон: Илгиз Жамалбеков
